Hàng năm, trên thế giới tổ chức «Ngày không ô tô». Vào ngày này, các mọi người hưởng ứng sẽ chuyển sang đi xe đạp hay đi bộ tới nơi làm. Điều này diễn ra lần đầu tiên vào năm 1973 tại Thụy Sĩ. Mọi người đã bỏ ô tô ở nhà, để giảm tiêu hao nhiên liệu. Sau đó, chương trình đã diễn ra tại những nước châu Âu khác, nhưng dưới biểu tượng ủng hộ môi trường.
Hiện nay, các phương tiện vận tải cá nhân bị hạn chế hoạt động tại Na Uy, Columbia, Pháp hay Anh. Tại những nước này, ô tô chạy dầu diesel bị cấm đi vào cả khu trung tâm lịch sử của thành phố. Trong bài này, chúng tôi sẽ xem xét, tại sao điều này đã xảy ra và ô tô cá nhân đã trở thành nguyên nhân của sự nóng lên toàn cầu như thế nào.
Sự nóng lên toàn cầu — có phải điều huyễn hoặc?
Không, nhiệt độ môi trường đang tăng lên mỗi năm. Có thể theo dõi thống kê 20 năm gần đây trên trang web của Cơ quan quốc gia về nghiên cứu hải dương và khí quyển. Ví dụ, từ năm 2000 tới năm 2019, nhiệt độ trung bình trên Trái Đất đã tăng lên 0,63°C. Khi nhiệt độ tăng lên 1,5°C sự nóng lên toàn cầu sẽ trở thành một quá trình không thể đảo ngược.
Những biến đổi khí hậu diễn ra cứ sau mỗi một trăm ngàn năm: chu kỳ ấm lên toàn cầu được thay thế bằng chu kỳ lạnh đi toàn cầu. Nhưng hiện nay nhiệt độ đang tăng lên nhanh hơn bình thường. Theo báo cáo công bố bởi Viện vật lý Anh, 97% nhà khoa học cho rằng, sự gia tăng nhiệt độ liên quan tới ảnh hưởng của con người.
Con người sử dụng vận tải ô tô và xây dựng các nhà máy phát thải khí carbonic. Nó tích tụ trong khí quyển và ngăn nhiệt thoát được ra ngoài vũ trụ. Vì thế, nhiệt độ môi trường tăng lên. Hiện nay, lượng khí carbonic đang cao gấp 1,5 lần so với bình thường.
Tại sao vận tải ô tô gây hại cho tự nhiên?
Ô tô gây hại cho môi trường nhiều hơn những loại hình vận tải còn lại. Điều này đã được nêu ra bởi các nhà khoa học Terje Berntsen và Jan Fuglestvedt. Theo họ, ô tô phá hoại môi trường mạnh gấp 6-7 lần so với máy bay và tàu hỏa. Đây là lý do tại sao:
Sản xuất. Vận tải ô tô gây hại cho môi trường ngay từ trước khi nó được đưa ra đường. Điều đó diễn ra trong nhà máy sản xuất xe hơi. Các doanh nghiệp này sản xuất ra không chỉ sản phẩm có ích, mà tạo ra cả các chất thải độc hại: các chất thải mạ điện, các dung dịch và nước rửa kiềm độc hại.
Các giải pháp thay thế. Những loại phương tiện ô tô thân thiện môi trường được phát triển chậm chạp. Tới năm 2018, mới chỉ bán được 5,6 triệu xe điện. Con số này cần phải tăng lên, để giảm tác hại của ngành ô tô.
Số lượng. Ô tô — loại hình vận tải phổ biến nhất thế giới. Hãng phân tích Navigant Research đã đếm được 1,2 tỷ chiếc xe hơi. Để so sánh, số lượng máy bay dân sự và quân sự — 39000.
Các yếu tố đã nêu ảnh hưởng tới số lượng phát thải khí carbonic vào khí quyển — nguyên nhân chính của sự nóng lên toàn cầu. Tuy nhiên, tác động của vận tải lên tự nhiên thì rộng hơn nhiều. Đây chỉ là một số ví dụ về tác động ấy:
Ô nhiễm tiếng ồn
Ô tô gây ồn bởi động cơ, còi tín hiệu. Những âm thanh ồn ào cộng hưởng trên tuyến đường, nơi có nhiều ô tô cùng lúc di chuyển. Vì thế, xung quanh các tuyến đường, độ ồn có thể lên tới 77 dB.
Mức ồn cho phép đối với con người — 50 dB. Giới hạn ấy tương đương tiếng người trò chuyện hoặc tiếng còi sôi nước. Tiếng ồn hơn 50 dB đã có thể gây hại cho con người. Vì sự ồn ào, trong cơ thể nảy sinh hormon gây căng thẳng, nó ảnh hưởng tiêu cực tới hệ thống tim mạch.
Tiếng ồn to lớn từ ô tô cũng gây hại cho động vật. Chim ven đường cố gắng la hét lại với những chiếc ô tô, vì thế tổng ô nhiễm tiếng ồn càng tăng lên.
Để giảm tiếng ồn tại các khu vực ven đường, dọc theo tuyến đường, người ta phải làm các màn chắn tiếng ồn. Chúng cho phép giảm 8-25 dB độ ồn và cản bụi bẩn. Tại một số nước, trên bề mặt các màn chắn ấy người ta lắp đặt pin mặt trời, chúng có thể cung cấp điện cho khu vực gần đó.
Động vật bị chết do xe hơi
Thêm một yếu tố ảnh hưởng của vận tải lên tự nhiên nữa — động vật bị ô tô cán chết. Hàng năm, tại những nước như Mỹ, có gần 1 triệu động vật hoang dã hàng ngày bị ô tô cán chết. Mức độ tử vong này tăng lên nhiều lần tại những nơi đường xá cắt qua tuyến di cư.
Nói cách khác, các tuyến đường ô tô xé toang không gian tự nhiên vốn toàn vẹn. Để khôi phục những mối liên hệ bị phá vỡ ấy, người ta xây dựng các lối qua đường cho động vật — đường giả lập tự nhiên (Wildlife crossing). Chúng được đặt trên các tuyến đường mòn di cư của động vật, thiết kế giống với cảnh quan thực vật tự nhiên. Những con đường này hiện nhiều nhất tại Hà Lan — hơn 600 tuyến.
Tác hại của các tuyến đường nhân tạo lên tự nhiên
Mặc cho các tác hại với tự nhiên, số lượng các tuyến đường đang tiếp tục tăng lên. Ví dụ, tại Trung Quốc, từ năm 2008 tới năm 2018, tổng chiều dài các tuyến đường đã tăng lên gần 1 triệu km. Do việc xây dựng tích cực, tổng chiều dài các tuyến đường trên toàn thế giới đã đạt 33 triệu km.
Một tuyến đường bắt đầu hủy hoại tự nhiên từ khi nó được xây dựng. Để giải phóng mặt bằng, người ta phá rừng, lấp hồ. Nhựa đường được dải lên nơi đáng lẽ dành cho sự phát triển của hệ sinh thái.
Trong quá trình khai thác vận hành, tuyến đường gây nguy hiểm cho môi trường xung quanh. Theo thời gian, dưới tác động của các bánh xe lăn qua, lớp nhựa đường nát vụn và bụi của chúng rơi xuống lớp đất nguyên sơ. Khi mưa xối, chúng rơi sâu vào đất và gây độc cho nó.
Cần phải làm gì khi mọi thứ còn chưa muộn?
Chúng ta có thể tránh được sự nóng lên toàn cầu, nếu giảm phát thải khí carbonic vào khí quyển. Điều này đã được các chuyên gia Liên hợp quốc nhắc tới trong báo cáo «Nóng lên toàn cầu 1,5º C». Đầu tiên, cần giảm tác động của vận tải ô tô tới môi trường. Có thể làm điều đó như sau:
- Phát triển vận tải chạy điện. Vận tải chạy điện có thể làm giảm tác hại môi trường. Nó không thải ra các sản phẩm đốt cháy, và không gây hại môi trường. Không nhất thiết phải mua chiếc xe điện đắt tiền: xe điện, tàu điện mặt đất cũng chạy bằng điện.
- Cải thiện sản xuất thân thiện môi trường. Vận tải thân thiện môi trường đang được tạo ra tại các nhà máy không thân thiện môi trường. Để giảm nguy cơ tác động tới môi trường, cần thay đổi toàn bộ quá trình sản xuất. Có thể bắt đầu từ việc tái sử dụng các vật tư thải loại.
- Có chính sách ưu đãi. Mọi người quan tâm sử dụng các công nghệ thân thiện môi trường hơn, nếu họ được chính quyền ủng hộ. Để làm điều đó, tại một số nước, chính phủ có các chính sách ưu đãi cho xe điện và xe lai. Ví dụ, tại Mỹ, người mua Chevrolet Volt có thể được giảm thuế $7500.
- Giới hạn hoạt động vận tải. Tại một số thành phố Châu Âu đang cấm đi vào trung tâm lịch sử bằng phương tiện cá nhân. Vì thế, mọi người bắt đầu đi bộ hoặc dùng xe đạp, hay đi phương tiện công cộng. Ví dụ, tại Oslo, ô tô không được đi vào trung tâm thành phố.
- Tái chế ô tô. Thời gian phục vụ trung bình của ô tô — 8 năm. Sau đó, động cơ đốt trong (ĐCĐT) sẽ lão hóa và bắt đầu thải ra nhiều chất độc hại hơn. Vì thế, các phương tiện ô tô với ĐCĐT cần phải được tái chế kịp thời.
- Đầu tư vào các dự án môi trường. Các vấn đề môi trường sẽ không được giải quyết chỉ trong 1 ngày. Hiện nay, bạn có thể đầu tư vào các dự án môi trường, để giúp đỡ thiên nhiên tương lai. Ví dụ, dự án SkyWay đang thu hút nguồn vốn cho phát triển vận tải đổi mới.
SkyWay đề xuất điều gì?
SkyWay đang phát triển vận tải điện không người lái, chạy trên cao, theo các tuyến ray đường dây độ bền cao. Để làm điều đó, tại khu sản xuất ở Belarus, các thành phần di chuyển và các thành phần của cầu vượt vận tải đang được chế tạo. Điều đó là cần thiết để kiểm soát sự thân thiện môi trường của toàn bộ hạ tầng SkyWay.
Unibus SkyWay tại trung tâm thử nghiệm vận tải đường dây EcoTechnoPark ở Belarus
Hãy xem một dự án sản xuất xe điện. Chúng giảm tác hại tới môi trường, nhưng cùng lúc vẫn sử dụng các tuyến đường trải nhựa. Để xây các tuyến đường ô tô, cần phải chặt cây, san đất. SkyWay đề xuất đưa vận tải lên cao (cấp hai). Điều đó sẽ giúp giảm ảnh hưởng của vận tải tới môi trường: đối với loại cầu vượt như thế, không cần chặt cây hay san lấp đầm lầy.
Để đi trên cầu vượt, vận tải SkyWay sử dụng động cơ điện. Nó không gây hại cho môi trường, và có thể tăng tốc model SkyWay cao tốc tới 500 km/h.
Các thành phần của cấu trúc dẫn đường và thành phần di chuyển SkyWay đang được chế tạo tại khu sản xuất ở Belarus. Để nó không gây hại môi trường, công ty đang sử dụng hệ thống quản lý môi trường tiêu chuẩn quốc tế. Năm 2019, nó đã được kiểm toán và xác nhận sự hiệu quả.
Nói cách khác, để giảm tối đa nguy cơ tác động xấu tới môi trường, cần hoàn thiện toàn bộ hạ tầng vận tải: phát triển sản xuất thân thiện môi trường, tìm kiếm các giải pháp thay thế cho các tuyến đường hiện nay, và xây dựng loại hình vận tải chạy điện.
Hiện nay, hạ tầng SkyWay có thể được thấy tại trung tâm thử nghiệm vận tải đường dây tại Belarus. Cũng như tại Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) sẽ được xây dựng trung tâm đổi mới SkyWay, nơi mới đây đã diễn ra chuyến khởi hành thử nghiệm đầu tiên của Unicar nhiệt đới.
Unicar nhiệt đới hóa đang được thử nghiệm tại Trung tâm Đổi mới SkyWay tại Sharjah, UAE
Tổng kết
Để giảm tác động của vận tải ô tô lên môi trường, cần nhớ rằng:
- Có thể cho rằng sự nóng lên toàn cầu chưa hẳn chắc chắn, nhưng nhiệt độ thực tế đang tiếp tục tăng lên. Sự nóng lên xảy ra do tác động của con người lên môi trường và chỉ có con người mới có thể thay đổi tình hình này.
- Một người đơn lẻ sẽ không thể thay đổi được khí hậu. Nhưng có thể trở thành một phần trong một dự án, nơi đang phát triển các công nghệ thân thiện môi trường.
- Tạo ra vận tải thân thiện môi trường thì chưa đủ, cần phải hoàn thiện toàn bộ một ngành mới: các phương tiện vận tải, hạ tầng và các nhà máy sản xuất.
